DORI VOSITASINI SAVDO NOMI ACC Injekt 300 mg/3ml in'ektsiya uchun eritma DORI VOSITASINI HALQARO PATENTLANMAGAN NOMI Atsetiltsistein/acetylcysteine DORI SHAKLI In'ektsiya uchun eritma. TA’RIFI Tiniq, rangsiz suvli suyuqlik jigarrang shisha ampulalarda. TARKIBI Ta'sir etuvchi modda atsetiltsistein. 3 ml in'ektsiya uchun eritma saqlovchi bitta ampula 300 mg atsetiltsistein saqlaydi. Yordamchi moddalar askorbin kislotasi, dinatriy edetati, natriy gidroksidi (10%), in'ektsiya uchun suv. FARMAKOTERAPEVTIK GURUHI Mukolitik vositalar. ATX kodi R05C B01. FARMAKOLOGIK XUSUSIYATLARI
Farmakodinamika
Atsetiltsistein sistein aminokislotasining hosilasi bo‘lib hisoblanadi. U mukopolisaxarid zanjirlarning disulfid bog‘larini parchalaydi va DNK zanjiriga (yiringli balg‘amda) depolimerizatsiya qiluvchi ta'sir ko‘rsatadi deb hisoblanadi. Atsetiltsistein ta'sirining boshqa mexanizmi ham kuzatilishi mumkin, u uning reaktiv tiol (SH) guruhlarini kimyoviy radikallarni bog‘lash va shu orqali neytralizatsiya qilish qobiliyati bilan bog‘liq. Bundan tashqari, atsetiltsistein glyutation sintezini kuchaytiradi, bu organizmni detoksikatsiyasi uchun muhim. Ushbu mexanizm atsetiltsisteinni paratsetamol bilan intoksikatsiyada antidot sifatida qo‘llashni tushuntiradi. Atsetiltsisteinni profilaktik qo‘llaganda surunkali bronxit va mukovistsidozning bakterial zo‘rayishlarining tez-tezligi va og‘irlik darajasi pasayadi.
Farmakokinetikasi
Ichga qabul qilinganda atsetiltsistein tez va deyarli to‘liq so‘riladi va jigarda uning farmakologik jihatdan faol metaboliti sistein, shuningdek diatsetiltsistin, sistin va boshqa aralash disulfidlargacha metabolizmga uchraydi. Dori vositasi katta miqdorda tizimoldi metabolizmiga uchraganligi tufayli, ichga qabul qilingan atsitiltsisteinning biokiraolishligi juda past (taxminan 10%). Bunda ushbu ko‘rsatkich bo‘yicha turli dori shakllari orasida farq aniqlanmagan. Qon plazmasidagi maksimal kontsentratsiyasiga 1-3 soatdan keyin erishiladi va 24 soat yuqori darajada saqlanadi. Atsetiltsisteinni qon plazmasidagi oqsillar bilan bog‘lanish darajasi qo‘llagandan keyin 4 soat o‘tgach taxminan 50% ni tashkil qiladi, 12 soat o‘tgach esa 20% gacha pasayadi. Organizmda atsetiltsistein va uning metabolitlari uchta turli shakllar bilan namoyon bo‘ladi qisman erkin shaklda, qisman oqsillar bilan bog‘langan shaklda (disulfid bog‘lari orqali), qisman qo‘shilgan aminokislotalar shaklida. Ular asosan jigarda, buyrakda, o‘pkada va bronxial sekretda aniqlanadi. Atsetiltsistein deyarli faqat nofaol metabolitlari (noorganik sulfatlar, diatsetiltsistin) ko‘rinishida buyraklar orqali chiqariladi. Ichga qabul qilingandan keyin atsetiltsisteinning barcha birikmalarining terminal yarim chiqarilish davri 6,25 soatni tashkil qiladi. Vena ichiga yuborilgandan keyin yarim chiqarilish davri – 30-40 minut. Atsetiltsisteinning vena ichiga bir martalik dozasi yuborilgandan keyin qon plazmasidagi kontsentratsiyasi 5,6 soatga teng terminal yarim chiqarilish davri bilan polieksponentsial ravishda pasayadi. Vena ichiga yuborilganda taqsimlanish xajmi - 0,33–0,47 l/kg (yig‘indi) yoki 0,59 l/kg (atsetiltsisteinning qaytarilgan shakli uchun), plazmadagi klirensi – soatiga 0,11 l/kg (yig‘indi). AUC va Cmax farmakokinetik ko‘rsatkichlari 200–3200 mg/m2 diapazondagi yuborilgan dozaga proportsional bog‘liqlikda bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda terminal yarim chiqarilish davri 11 soatgacha oshadi. Boshqa yosh guruhlari bo‘yicha ma'lumotlar mavjud emas. Jigar funktsiyasini og‘ir darajasi buzilishi bo‘lgan patsiyentlarda jigarning alkogolli toksik sirrozida (Chayld‒Pyu bo‘yicha 7-13 ball) yoki birlamchi yoki ikkilamchi biliar sirrozda (Chayld‒Pyu bo‘yicha 5-7 ball) yarim chiqarilish davri nazorat guruhiga nisbatan 80% ga, chiqarilishi esa- 30% ga pasaygan. Buyrak funktsiyasini buzilishi bo‘lgan patsiyentlar yuzasidan ma'lumotlar mavjud emas. Atsetiltsistein yo‘ldosh orqali o‘tada va kindik qonida aniqlanadi. Ko‘krak sutiga kirishi va gematoentsefalik to‘siq orqali o‘tishi haqida ma'lumot mavjud emas. QO‘LLANILISHI Shilliq hosil bo‘lishi va chiqarilishini buzilishlari bilan kechuvchi o‘tkir yoki surunkali bronx-o‘pka kasalliklarini ingalyatsion yoki vena ichiga sekretolitik davolash uchun qo‘llanadi. Dori vositasini vena ichiga yuborish uchun jadal davolash bo‘limlarida va faqat ichga qabul qilish mumkin bo‘lmagan holatlarda qo‘llanadi. Paratsetamol dozasini oshirib yuborganda antidot sifatida qo‘llanishi. QO‘LLASH MUMKIN BO‘LMAGAN HOLATLAR Atsetiltsistein yoki dori vositasini har qanday yordamchi moddasiga yuqori sezuvchanlikda qo‘llash mumkin emas. MAXSUS KO‘RSATMALAR VA EHTIYOTKORLIK CHORALARI Bronxial astma va anamnezida yara kasalligi bo‘lgan patsiyentlarga atsetiltsisteinni buyurganda ehtiyotkorlikka rioya qilish tavsiya etiladi. Agar ingalyatsiyadan keyin nafas olishni o‘tkir qiyinlashishi (paradoksal bronxial spazm) yuzaga kelsa, davolash darhol to‘xtatiladi va uning rejasi qayta ko‘rib chiqiladi. Anamnezida atopiya va bronxial astmasi bo‘lgan patsiyentlarda anafilaktoid reaktsiyalar rivojlanishining yuqori xavfi mavjudligi haqida ma'lumotlar mavjud. Davolash vaqtida bronxial astmasi bo‘lgan patsiyentlarni sinchkovlik bilan kuzatish kerak. Atsetiltsisteinni qo‘llash bronxial sekretni suyulishiga va demak uning xajmini oshishiga olib kelishi mumkin (ayniqsa davolashni boshida). Agar patsiyent balg‘am chiqaraolmasa (etarli darajada balg‘am chiqaraolmasa), mos keluvchi choralarni (drenaj va aspiratsiya kabi) ko‘rish kerak. Yuzaga kelishi vaqt bo‘yicha atsetiltsisteinni qo‘llash bilan mos kelgan Stivens-Djonson sindromi va Layell sindromi kabi og‘ir darajadagi teri reaktsiyalari haqida juda kam xabarlar kelib tushgan. Teri va shilliq qavatlarda yangi o‘zgarishlar paydo bo‘lganida (shuningdek “
Nojo‘ya ta'sir
i” bo‘limiga qarang) darhol shoshilinch yordam va dori vositasini qo‘llashni to‘xtatish kerak. Vena ichiga atsetiltsistein bilan davolash qat'iy tibbiy kuzatuv ostida olib boriladi. Atsetiltsisteinni vena ichiga infuziyasidan keyin kuzatiladigan nojo‘ya samaralar, agar dori vositasi haddan tashqari tez yoki haddan tashqari yuqori dozalarda qo‘llanilsa ko‘proq rivojlanadi. Shuning uchun «
Qo‘llash usuli va dozalari
» bo‘limida ta'riflangan ko‘rsatmalarga qat'iy rioya qilish kerak. Paratsetamol dozasini oshirib yuborganda antidot sifatida qo‘llanishi Keyinchalik giponatriyemiya va tirishishlar bilan kechuvchi gipervolemiyaning (suyuqlik miqdorini oshib ketishi) potentsial xavfi tufayli, tana vazni 40 kg dan past bo‘lgan patsiyentlarda antidot sifatida ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak. Dozalash bo‘yicha yo‘riqnomaga qat'iy rioya qilish tavsiya etiladi. Paratsetamolning toksik samaralariga qo‘shimcha atsetiltsisteinni yuborish protrombin vaqtini uzaytirishi mumkin. Natriy miqdori past bo‘lgan parhezga (kam tuzli parhez) rioya qilayotgan patsiyentlarda ASS Injekt bitta ampulasi 21,26 mmol (489 mg) natriy saqlashini e'tiborga olish kerak. HOMILADORLIK VA EMIZISH DAVRI Homiladorlarda atsetiltsisteinni qo‘llash haqida ma'lumotlar yetarli emas. Ko‘krak sutiga kirishi haqida ma'lumotlar mavjud emas. Homiladorlik vaqtida va emizish davrida ushbu dori vositasini faqat xavf va foydani sinchkovlik bilan baholagandan keyin qo‘llash kerak. TRANSPORT VOSITALARINI BOSHQARISH VA MEXANIZMLAR BILAN ISHLASH QOBILIYATIGA TA'SIRI Kuzatilmagan. QO‘LLASH USULI VA DOZALARI Vena ichiga yuborish 2 dan 5 yoshgacha bo‘lgan bolalar 6 yoshdan kichik bolalarga ichga qabul qilish uchun dori shakllarini bergan afzal. 6 yoshdan kichik bolalar uchun sutkalik doza 1 kg tana vazniga 10 mg atsetiltsisteinni tashkil qiladi. 6 dan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar ½ ampula (1,5 ml) vena ichiga sutkada 1-2 marta (sutkada 150‒300 mg atsetiltsisteinga mos keladi). Kattalar 1 ampula (3 ml) vena ichiga sutkada bir yoki ikki marta (sutkada 300-600 mg atsetiltsistein). Paratsetamol dozasini oshirib yuborganda antidot sifatida qo‘llanishi Boshlang‘ich doza tana vazniga 150 mg/kg. Uni 11 nisbatda 5% li glyukoza eritmasida suyultiriladi va 15 minut davomida vena ichiga yuboriladi. Keyingi dozalar infuziya orqali 4 soat davomida yuboriladigan tana vazniga 50 mg/kg 5% li glyukoza eritmasida, so‘ngra 16 soat davomida tana vazniga 100 mg/kg doza 5% li glyukoza eritmasida vena ichiga infuziyasi o‘tkaziladi. Ingalyatsion davolash 6 dan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalar ½ ampula ichidagisi (1,5 ml) sutkada 1-2 marta ingalyatsiyalari (sutkada 150‒300 mg atsetiltsisteinga mos keladi). Kattalar 1 ampula ichidagisi (3 ml) ingalyatsiyasi sutkada ikki marta (sutkada 600 mg atsetiltsistein). Qo‘llash usuli Vena ichiga yuborish Birinchi doza 11 nisbatda natriy xloridining izotonik eritmasi yoki 5% li glyukoza eritmasi bilan suyultiriladi. Buyurilgan dozalar iloji boricha infuziya ko‘rinishida yuboriladi. Vena ichiga in'ektsiyalar sekin (taxminan 5 minut davomida) amalga oshiriladi. In'ektsiya uchun eritma faqatgina ichga qabul qilish mumkin bo‘lmagan holatlarda qo‘llanadi. Ingalyatsiyalar Ingalyatsiyalar kompressor nebulayzer yordamida suyultirilmagan eritma (10% li atsetiltsistein eritmasi) bilan amalga oshiriladi. Qo‘llash davomiyligi Davolash davomiyligi kasallikning tipi va og‘irlik darajasiga bog‘liq. Uni davolovchi shifokor belgilaydi. Odatda u 5-10 kunni tashkil qiladi. Davolash dori vositasining peroral shakllarini qabul qilishga o‘tish imkoniyati paydo bo‘lmaguncha davom ettirilishi kerak. Surunkali bronxit va mukovistsidozda infektsiyani oldini olish uchun, imkoni boricha peroral dori shakllarini uzoq vaqt qo‘llash zarur Izoh Ampula ochilganda paydo bo‘luvchi gidrosulfidning kuchsiz hidi uchuvchan oltingugurt saqlovchi birikmalar bilan bog‘liq, ularning past kontsentratsiyalari dori vositasida mavjud. Oltingugurt saqlovchi aminokislota atsetiltsistein kislorod va havodagi namlik ta'siri ostida oksidanishi natijasida parchalanadi. Bu dori vositasining xavfsizligi va samaradorligiga salbiy ta'sir ko‘rsatmaydi. Atsetiltsisteinni kuchsiz binafsha rangga bo‘yalishi samaradorlik va xavfsizlikka ahamiyatli ta'sir ko‘rsatmaydi. Sindirish nuqtasi bo‘lgan ampulani ochish Dastlab arracha bilan kertik hosil qilish talab etilmaydi. Nuqtani yuqoriga qaratgan holatda ampulani ushlab, suyuqlik ampula bo‘g‘zidan oqib tushishi uchun chayqating yoki cherting. Sindirish nuqtasida ampula bo‘g‘izchasini sindirib oling. NOJO‘YA TA'SIRI Noxush reaktsiyalar paydo bo‘lishi tez-teziligi bo‘yicha ularning tasnifi juda tez-tez (≥ 1/10), tez-tez (≥1/100 dan ≤ 1/10 gacha), tez-tez emas (≥ 1/1 000 dan < 1/100 gacha), kam xollarda (≥ 1/10000 dan < 1/1000 gacha), juda kam xollarda (< 1/10000), tez-tezligi noma'lum (mavjud ma'lumotlar asosida baholab bo‘lmaydi). Immun tizimi tomonidan buzilishlar Juda kam xollarda anafilaktik shok (vena ichiga yuborilganda), anafilaktik/ anafilaktoid reaktsiyalar (vena ichiga yuborilganda). Nerv tizimi tomonidan buzilishlar Tez-tez emas bosh og‘rig‘i. Yurak tomonidan buzilishlar Tez-tez emas taxikardiya (vena ichiga yuborilganda). Qon-tomirlar tomonidan buzilishlar Juda kam xollarda qon ketishi, arterial gipotenziya (vena ichiga yuborilganda). Tez-tezligi noma'lum quyilishlar (vena ichiga yuborilganda). Nafas tizimi, ko‘krak qafasi va ko‘ks oralig‘i a'zolari tomonidan buzilishlar Kam xollarda bronxospazm, hansirash, rinoreya (mahalliy qo‘llanilganda). Me'da-ichak yo‘llari tomonidan buzilishlar Tez-tez emas ko‘ngil aynishi, qusish, stomatit (vena ichiga yuborilganda), qorinda og‘riq, diareya. Kam xollarda dispepsiya. Teri va teri osti to‘qimalari tomonidan buzilishlar Tez-tez emas eshakemi, toshma, angionevrotik shish (vena ichiga yuborilganda), qichishish, ekzantema. Umumiy buzilishlar va yuborish joyidagi buzilishlar Tez-tez emas isitma. Tez-tezligi noma'lum yuzni shishi (vena ichiga yuborilganda). Yuzaga kelishi vaqt bo‘yicha atsetiltsisteinni qo‘llash bilan mos kelgan Stivens-Djonson sindromi va toksik epidermal nekroliz kabi og‘ir darajadagi teri reaktsiyalari kuzatilgan. Ushbu holatlarning ko‘pchiligida ehtimol teri va shilliq qavatlarga ta'riflangan ta'sirni kuchaytirgan kamida yana bitta dori vositasi bir vaqtda qo‘llanilgan. Teri va shilliq qavatlar tomonidan yangi o‘zgarishlar paydo bo‘lganida ASS Injekt preparatini qo‘llashni to‘xtating va tibbiy yordamga murojaat eting. Turli tadqiqotlarda atsetiltsisteinni qo‘llash vaqtida trombotsitlar agregatsiyasini pasayishi tasdiqlangan. Buning klinik ahamiyati aniqlanmagan. DOZANI OSHIRIB YUBORILISHI Vena ichiga yuborish Vena ichiga yuborilganda dozani oshirib yuborilishi simptomlari noxush samaralarga o‘xshash, ammo yaqqolroq bo‘lib hisoblanadi. Doza oshirib yuborilganda infuziya to‘xtatiladi va simptomatik davolash o‘tkaziladi. Spetsifik antidoti mavjud emas. Atsetiltsistein dializ yo‘li bilan chiqariladi. Ingalyatsion qo‘llash Hozirgi vaqtgacha dozani oshirib yuborilishi holatlari qayd etilmagan. Nazariy jihatdan yuqori dozalarni qo‘llash, ayniqsa yo‘tal refleksini buzilishi yoki yo‘talganda qiyinchiliklari bo‘lgan patsiyentlarda shilliq-yiringli balg‘amni kuchli mahalliy suyulishiga olib kelishi mumkin. BOSHQA DORI PREPARATLARI BILAN O‘ZARO TA'SIRI VA O‘ZARO TA’SIRNING BOSHQA TURLARI ACC Injekt preparatini va yo‘talga qarshi dori vositalarini majmuaviy qo‘llash yo‘tal refleksini bostirish tufayli sekretni xavfli to‘planishiga olib kelishi mumkin Shuning uchun bunday majmuaviy davolashni buyurish uchun ko‘rsatmalarni tanqidiy baholash kerak. Atsetiltsistein tomonidan antibiotiklarni (tetratsiklin, aminoglikozidlar, penitsillinlar) faolsizlantirish haqidagi ma'lumotlar faqat in vitro sharoitdagi eksperimentlardan olingan, unda o‘rganilayotgan moddalar bevosita bir-biri bilan aralashtirilgan. Shuning uchun atsetiltsistein eritmasini boshqa dori vositalari bilan aralashtirish tavsiya etilmaydi. Atsetiltsistein bilan birga qo‘llaganda glitserintrinitrat (nitroglitserin)ning vazodilatator va dezagregant ta'sirini kuchayishi haqida xabar berilgan. Ushbu kuzatishning klinik ahamiyati aniqlanmagan. Agar nitroglitserin va atsetiltsistein bilan birga davolash zarur bo‘lsa, og‘ir darajada va bosh og‘rig‘i bilan namoyon bo‘lishi mumkin bo‘lgan arterial gipotenziyani paydo bo‘lishini kuzatish kerak. O‘rami 3 ml dan oq nuqtali, jigarrang I tip shisha ampulalarda. Karton asosga fiksatsiya qilingan 5 yoki 10 markirovka qilingan ampuladan, tibbiyetda qo‘llashga doir yo‘riqnomasi bilan karton qutida. SAQLASH SHAROITI Bolalar ololmaydigan joyda saqlansin. 25°S dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlansin. YAROQLILIK MUDDATI 1 yil. O‘ramida ko‘rsatilgan yaroqlilik muddati o‘tgach ishlatilmasin. Ochilgandan keyin yaroqlilik muddati Ochilgandan keyin ishlatilmagan doi vositasi utilizatsiya qilish kerak! Ishlatishga tayyor preparatning kimyoviy va fizik ko‘rsatkichlari 20°S haroratda 24 soat davomida barqaror. Mikrobiologik nuqtai nazardan ishlatishga tayyor dori vositasi darhol ishlatilishi kerak. Aks holda saqlash davomiyligi va sharoiti uchun javobgarlik qo‘llovchi tomonida bo‘ladi. DORIXONALARDAN BERISH TARTIBI Retsept bo‘yicha beriladi.